Tại Hội nghị giao ban giữa Thường trực HĐND tỉnh với Thường trực HĐND các huyện, thị xã, thành phố 6 tháng đầu năm 2024 tổ chức tại huyện Hàm Thuận Nam vào ngày 23/7/2024; đồng chí Lâm Hồng Tuyên, đại diện Ban Kinh tế - Ngân sách HĐND tỉnh đã phát biểu nhiều vấn đề cần quan tâm trong phê duyệt, giám sát triển khai kế hoạch đầu tư công trung hạn.
Về thẩm quyền, nhiệm vụ của HĐND các cấp trong lĩnh vực đầu tư công:
Ngày 13/6/2019, Quốc hội đã thông qua Luật Đầu tư công số 39/2019/QH14 với nhiều nội dung nổi bật. Theo đó, các nhiệm vụ, dự án không phải quyết định chủ trương đầu tư bao gồm: Nhiệm vụ chuẩn bị đầu tư; Nhiệm vụ quy hoạch; Dự án đầu tư công khẩn cấp; Dự án thuộc chương trình mục tiêu quốc gia; Dự án thành phần thuộc dự án đã được cấp có thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư.
Theo đó, Luật Đầu tư công quy định, Hội đồng nhân dân cấp tỉnh có quyền quyết định chủ trương đầu tư đối với dự án nhóm A do địa phương quản lý, trừ các dự án thuộc thẩm quyền quyết định của Chính phủ. Chính phủ quyết định chủ trương đầu tư đối với các chương trình, dự án sau: Chương trình đầu tư công sử dụng vốn ngân sách trung ương không thuộc thẩm quyền của Quốc hội; Chương trình, dự án đầu tư sử dụng vốn ODA và vốn ưu đãi của các nhà tài trợ nước ngoài…
Hội đồng nhân dân các cấp có quyền quyết định chủ trương đầu tư chương trình, dự án nhóm B, nhóm C sử dụng vốn ngân sách địa phương, bao gồm cả vốn bổ sung có mục tiêu, trừ các dự án thuộc thẩm quyền của Chính phủ.
Việc phân loại các nhóm dự án được thực hiện dựa trên mức độ quan trọng, tổng mức đầu tư, lĩnh vực dự án… Dự án nhóm A bao gồm: Dự án quan trong quốc gia; Dự án thuộc lĩnh vực quốc phòng an ninh; Dự án sản xuất chất độc hại, thuộc nổ; Dự án hạ tầng khu công nghiệp, khu chế xuất, khu công nghệ cao; Dự án có tổng mức đầu tư từ 2.300 tỷ đồng trở lên thuộc lĩnh vực giao thông, công nghiệp điện, khai thác dầu khí, hóa chất, phân bón, xi măng… Các dự án còn lại tùy thuộc vào mức đầu tư được phân loại vào nhóm dự án B, C.
Bên cạnh đó, Luật cũng quy định kế hoạch đầu tư công trung hạn phải được lập dự trên các căn cứ sau: Tình hình, kết quả thực hiện kế hoạch giai đoạn trước và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 05 năm; Chiến lược, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 05 năm của quốc gia, ngành, lĩnh vực, địa phương; Kế hoạch tài chính năm; Kế hoạch vay, trả nợ công năm; Quy hoạch có liên quan…
Đồng chí Lâm Hồng Tuyên trình bày tại Hội nghị
Ngoài ra các nhiệm vụ quyền hạn nêu trên, Hội đồng nhân dân cấp tỉnh còn thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn: Quyết định kéo dài thời gian bố trí vốn thực hiện đối với dự án nhóm C, nhóm B, nhóm A có thời gian bố trí vốn vượt quá thời gian theo quy định tại khoản 2 Điều 52 Luật Đầu tư công.
Một số vấn đề nổi lên qua giám việc thực hiện kế hoạch đầu tư công tại các huyện, thị xã, thành phố:
Qua thực tế theo dõi tình hình triển khai luật đầu tư công tại các địa phương trên địa bàn tỉnh, nhìn chung, công tác chỉ đạo xây dựng, trình HĐND thông qua và triển khai thực hiện kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 ở cấp huyện được tập trung triển khai cơ bản đảm bảo quy định pháp luật. Công tác chuẩn bị, thẩm tra, thẩm định, phê duyệt chủ trương đầu tư để bố trí vào kế hoạch đầu tư công trung hạn được tập trung đúng mức, bám sát kế hoạch tài chính - ngân sách trung hạn, phù hợp với mục tiêu, định hướng phát triển kinh tế xã hội 5 năm và khả năng ngân sách của địa phương, tuân thủ nguyên tắc, tiêu chí, định mức, đảm bảo mục tiêu ưu tiên trong từng thời kỳ; việc bố trí vốn đầu tư ngày càng tập trung, hiệu quả.
Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 của các huyện, thị xã, thành phố được triển khai thực hiện cơ bản chặt chẽ, kịp thời, đảm bảo quy định pháp luật, trong quá trình thực hiện, có điều chỉnh, bổ sung phù hợp với tình hình thực tế phát sinh và khả năng cân đối từng nguồn vốn. Công tác giải ngân vốn hàng năm được tập trung chỉ đạo, tỷ lệ giải ngân ở cấp huyện đều đạt khá cao so với cấp tỉnh. Công tác quản lý, triển khai thực hiện các công trình, dự án đầu tư công được triển khai tích cực, nhất là các công trình, dự án quan trọng.
Công tác giám sát của HĐND các huyện, thị xã, thành phố trên lĩnh vực đầu tư công cơ bản được quan tâm thực hiện theo đúng thẩm quyền.
Các đại biểu tham dự Hội nghị
Tuy nhiên, trong quá trình triển khai, vẫn còn một số nội dung các địa phương lúng túng, hạn chế trong triển khai thực hiện nhiệm vụ theo quy định của Luật Đầu tư công, cụ thể:
Về xây dựng kế hoạch đầu tư công trung hạn và hàng năm: Công tác xây dựng và trình thông qua kế hoạch đầu tư công được thực hiện khẩn trương, trong thời gian ngắn và có những ảnh hưởng nhất định do dịch Covid-19 nên nhiều dự án khi phê duyệt chủ trương đầu tư chưa thật sự phù hợp với thực tiễn làm phát sinh những vướng mắc, bất cập, qua nhiều năm chưa được triển khai thực hiện; một số dự án thay đổi cơ cấu vốn, tăng tổng mức đầu tư nên phải nhiều lần điều chỉnh, bổ sung danh mục, bổ sung kế hoạch vốn trong kế hoạch đầu tư công.
Trong quá trình phê duyệt chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư dự án, có dự án chưa đảm bảo điều kiện (nhất là các điều kiện về quy hoạch); sau đó, khi đảm bảo điều kiện không đề xuất cấp dừng chủ trương đầu tư để thực hiện trình tự phê duyệt lại mà vẫn thực hiện điều chỉnh chủ trương đầu tư là chưa phù hợp.
Đối với các dự án có sử dụng ngân sách cấp tỉnh (hoặc ngân sách cấp tỉnh và cấp huyện), trong một số trường hợp, do nhu cầu và tính bức xúc, HĐND, UBND một số huyện đã bố trí vốn ngân sách huyện để thực hiện dự án nhưng không báo cáo, trình cấp thẩm quyền dừng chủ trương đầu tư dự án và đưa ra khỏi danh mục kế hoạch đầu tư công từ ngân sách cấp tỉnh.
Việc cho phép kéo dài thời gian bố trí vốn dự án nhóm C, nhóm B có thời gian bố trí vốn vượt quá thời gian theo quy định tại khoản 2 Điều 52 Luật Đầu tư công là thẩm quyền của HĐND tỉnh nhưng ở cấp huyện, nhiều địa phương chưa hiểu đúng về thẩm quyền cho phép kéo thời gian bố trí vốn thực hiện theo quy định (còn nhầm lẫn trong việc chuyển nguồn theo Luật Ngân sách nhà nước là kéo dài thời gian bố trí vốn thực hiện theo Luật Đầu tư công).
Có địa phương còn tình trạng nợ đọng xây dựng cơ bản nhưng chưa được xử lý dứt điểm.
Các địa phương chưa chủ động đề xuất đầu tư các khu tái định cư trên địa bàn để phục vụ cho các dự án đầu tư công có thực hiện bố trí tái định cư.
Ngoài nguyên nhân khách quan do một số thay đổi quy định pháp luật có liên quan (bổ sung thiết kế phòng cháy, chữa cháy theo quy định mới về công tác phòng cháy chữa cháy; đánh giá tác động môi trường, giấy phép môi trường, bổ sung quy hoạch chi tiết theo trình tự rút gọn quy định tại Nghị định số 35/2023/NĐ-CP ngày 20/6/2023...) nên phải điều chỉnh chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư làm cho công tác chuẩn bị đầu tư, thi công dự án kéo dài thời gian. Còn có nguyên nhân chủ quan do ở cấp huyện, Thường trực HĐND phân công cho Ban Kinh tế - Xã hội HĐND đảm trách việc thẩm tra liên quan đến lĩnh vực đầu tư công; tuy nhiên, thực tế do ít người, thời gian gấp rút, phần đa đại biểu kiêm nhiệm, am hiểu lĩnh vực đầu tư, tài chính, ngân sách xây dựng cơ bản chưa sâu nên việc thẩm tra lĩnh vực này có lúc, có nơi thiếu chặt chẽ.
Để nâng cao chất lượng, hiệu quả thực hiện kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 trong thời gian tới; Ban Kinh tế - Ngân sách HĐND tỉnh khuyến nghị Thường trực HĐND các huyện, thị xã, thành phố thực hiện một số nội dung sau:
Đối với công tác thẩm tra của HĐND cấp huyện: Cần nghiên cứu báo cáo, tài liệu trong quá trình thẩm tra, nhất là báo cáo đánh giá kết quả đầu tư công 6 tháng, hàng năm; kết quả kiểm toán của cơ quan kiểm toán nhà nước, báo cáo thu, chi ngân sách nhà nước. Từ đó, đối chiếu so sánh và xác định cho rõ tính khả thi của kế hoạch đầu tư công giai đoạn tiếp theo. Đồng thời, trên cơ sở tờ trình, dự thảo nghị quyết về kế hoạch đầu tư công tiến hành khảo sát các đối tượng có địa chỉ. Bám sát các hành vi bị nghiêm cấm trong đầu tư công để xem các công trình, dự án có bảo đảm không, xem xét quy mô, phạm vi, tính chất để xác định thẩm quyền đã đúng chưa. Điều quan trọng nhất là xem dự án có phù hợp quy hoạch không. Đánh giá nguồn vốn và dự kiến kế hoạch bố trí vốn đã khả thi chưa….
HĐND cấp huyện nên đưa nội dung giám sát đầu tư công vào chương trình giám sát chuyên đề hàng năm. Quá trình giám sát, cần kết hợp khảo sát, giám sát qua hồ sơ, tài liệu, đối chiếu với quy định và cần khảo sát thực tiễn, tiếp xúc và tranh thủ thêm ý kiến cử tri và nhân dân cũng như chuyên gia để có các kiến nghị, giải pháp phù hợp, sát tình hình thực tế địa phương để UBND cấp huyện có cơ sở thực hiện.
Kiến nghị chỉ đạo UBND cấp huyện thực hiện một số nội dung sau:
Tăng cường công tác rà soát, kiến nghị với Sở Kế hoạch và Đầu tư, các sở ngành chuyên môn cấp tỉnh trong giải quyết các vướng mắc liên quan đến trình tự, thủ tục triển khai dự án đầu tư công, tập trung đúng mức tháo gỡ vướng mắc đối các dự án còn vướng mắc. Quan tâm đến việc đề xuất đầu tư các khu tái định cư trên địa bàn để phục vụ cho các dự án đầu tư công có thực hiện bố trí tái định cư.
Đối với các dự án cần phải điều chỉnh chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư, chỉ đạo các cơ quan chuyên môn khẩn trương thực hiện các trình tự thủ tục theo đúng quy định pháp luật để trình cấp thẩm quyền quyết định.
Tập trung thực hiện rà soát các dự án, công trình có số dự tạm ứng quá hạn kéo dài khi hợp đồng xây dựng không còn hiệu lực, thời gian thực hiện hợp đồng đã chấm dứt mà nguyên nhân là do nhà thầu đã sử dụng vốn tạm ứng nhưng việc sử dụng không đúng mục đích, chưa có khối lượng để thanh toán hoàn trả tạm ứng báo cáo xin ý kiến các cấp chính quyền chuyển sang cơ quan pháp luật để xử lý.
Tăng cường công tác giám sát đối với quá trình triển khai các dự án đầu tư công để hạn chế sai sót, tiêu cực, đảm bảo chất lượng công trình.
Quan tâm rà soát các công trình bức xúc, cấp thiết trên địa bàn để xây dựng kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026-2030; đồng thời, khẩn trương hoàn thiện các điều kiện, các quy hoạch có liên quan (quy hoạch sử dụng đất, quy hoạch chung xã,….) để làm cơ sở xây dựng, trình phê duyệt chủ trương đầu tư, quyết định đầu tư các dự án.
Đối với các dự án vướng mắc không thể tiếp tục thực hiện, rà soát dừng chủ trương đầu tư; khi đủ điều kiện thì lập, trình phê duyệt chủ trương đầu tư dự án mới theo quy định.
Rà soát thời gian bố trí vốn các dự án nhóm C, nhóm B báo cáo UBND tỉnh, trình HĐND tỉnh cho phép kéo dài theo đúng quy định; chấm dứt việc bố trí vốn cho các dự án quá thời gian thực hiện nhưng chưa được cấp thẩm quyền cho phép kéo dài thời gian bố trí vốn./.
Ban Kinh tế - Ngân sách HĐND tỉnh